พระราชบัญญัติ

รักษาคลอง ศก ๑๒๑

                   มีพระบรมราชโองการ ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ให้ประกาศให้ทราบทั่วกันว่า การเพาะปลูกก็ดี การค้าขายไปมาก็ดี ในพระราชอาณาเฃตร์นี้ ทางน้ำลำคลองเปนสำคัญ แลในเวลานี้คลองก็มีอยู่แล้วเปนอันมากแต่ชำรุดตื้นเขินไปเสียโดยมาก เหตุเพราะยังมิได้จัดการรักษาให้พอเพียง ทรงพระราชดำริห์จะบำรุงแลรักษาคลองเก่าที่มีอยู่แล้ว แลที่จะขุดขึ้นใหม่ให้เรียบร้อยถาวร เพื่อให้เปนประโยชน์แลสดวกแก่ธุระของราษฏรยิ่งขึ้น จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตราพระราชบัญญัติไว้ดังนี้

มาตรา ๑  พระราชบัญญัตินี้ ให้เรียกว่าพระราชบัญญัติรักษาคลอง รัตนโกสินทร ศก ๑๒๑

มาตรา ๒[๑]  เมื่อจะใช้พระราชบัญญัตินี้สำหรับคลองใดเมื่อใด จะได้ออกประกาศในหนังสือราชกิจจานุเบกษาเปนสำคัญ

มาตรา ๓  เมื่อได้ใช้พระราชบัญญัตินี้ในคลองใดแล้ว ให้ยกเลิกพระราชกำหนดกฎหมายเดิม ที่ขัดกับพระราชบัญญัตินี้เสียมิให้ใช้ในคลองนั้นสืบไป

มาตรา ๔  ให้เสนาบดีกระทรวงเกษตราธิการมีอำนาจที่จะตั้งเจ้าพนักงานสำหรับรักษาคลองตามพระราชบัญญัตินี้ได้

                 มาตรา ๕  ถ้าเสนาบดีกระทรวงเกษตราธิการเห็นว่าคลองใด สมควรจะมีถนนหลวงริมคลองเพื่อให้มหาชนสัญจรไปมา หรือเพื่อเปนทางโยงเรือได้โดยสดวกฝั่งละเท่าใด ให้เสนาบดีกระทรวงเกษตราธิการ มีอำนาจที่จะยกเว้นที่ริมคลองนั้น แต่ฝั่งเดียวก็ดี หรือทั้ง ๒ ฝั่งก็ดี ไว้เปนถนนหลวงได้ตามเห็นสมควรจะกำหนดเนื้อที่ยืนขึ้นไปเท่าใด ถ้าและที่ที่ต้องการตามความในมาตรานี้ เปนที่มีเจ้าของถือกรรมสิทธิ์ โดยชอบด้วยกฎหมายอยู่ก่อนแล้ว ก็ให้เสนาบดีกระทรวงเกษตราธิการมีอำนาจที่จะจัดซื้อที่นั้นได้ อย่างซื้อที่ทำการหลวง เช่นที่ทำทางรถไฟเป็นต้น

                   มาตรา ๖  ถ้าหากว่าสามารถจะทำได้อย่างอื่นแล้ว ห้ามมิให้ผู้หนึ่งผู้ใดเอาหยากเยื่อ ฝุ่นฝอยหรือสิ่งโสโครกเททิ้งในคลอง แลห้ามมิให้เททิ้งสิ่งของดังกล่าวมาแล้วลงในทางน้ำลำคู ซึ่งเลื่อนไหลมาลงคลองได้ ถ้าผู้ใดกระทำผิดต่อมาตรานี้ ให้ปรับผู้นั้นไม่เกิน ๒๐ บาท ฤาจำคุกไม่เกินเดือนหนึ่ง ฤาทั้งปรับแลจำทั้งสองสถาน

                  มาตรา ๗  การที่จะพาสัตว์พาหนะ คือ ช้าง, ม้า, โค, กระบือ, ข้ามคลองนั้นให้ขึ้นลงได้ที่ท่า ซึ่งกำหนดไว้ให้เปนที่สำหรับข้ามสัตว์พาหนะ ห้ามมิให้ผู้หนึ่งผู้ใดพาสัตว์พาหนะขึ้นลงในคลอง นอกจากท่าข้ามเปนอันขาด ถ้าผู้ใดกระทำผิดต่อมาตรานี้ ผู้นั้นมีโทษให้ปรับผู้นั้นรายตัวสัตว์พาหนะเปนเงินไม่เกินตัวละ ๑๐ บาท

มาตรา ๘  ถ้าผู้หนึ่งผู้ใดละเลยปล่อยให้สัตว์พาหนะ มาทำแปลงในถนนหลวง ให้ปรับผู้นั้น ๆ รายตัวสัตว์เปนเงินไม่เกินตัวละ ๑ บาท

                 มาตรา ๙  ห้ามมิให้ผู้หนึ่งผู้ใดกระทำให้คลองแลฝั่งคลอง หรือถนนหลวงเสียไปด้วยประการใด ๆ ถ้าผู้ใดกระทำผิดต่อมาตรานี้ ให้ปรับผู้นั้นไม่เกิน ๒๐ บาท ฤาจำคุกไม่เกินเดือนหนึ่ง ฤาทั้งปรับแลจำด้วยทั้งสองสถาน แลต้องทำสิ่งซึ่งเสียหายให้คืนดีด้วยอีกโสด ๑

                   มาตรา ๑๐  ถ้าคลองใดได้จัดการซ่อมแซมแลรักษาให้เปนการสะดวกแก่การไปมาของมหาชนแล้ว ให้เสนาบดีกระทรวงเกษตราธิการ มีอำนาจที่จะตั้งกฎข้อบังคับกำหนดพิกัดอัตรา เก็บค่ารักษาคลองนั้น ๆ จากเรือแพที่อาไศรย์ไปมา ในคลองนั้นได้ตามเห็นสมควร แลให้มีอำนาจที่จะเลิกหรือจะเปลี่ยนแปลงพิกัดอัตรานั้นเมื่อใดอย่างใดได้ตามที่เห็นสมควร

                 มาตรา ๑๑  ให้เสนาบดีกระทรวงเกษตราธิการมีอำนาจที่จะตั้งกฎข้อบังคับ ในการที่จะทำสะพานข้ามคลอง หรือสะพานท่าน้ำในคลอง แลกำหนดขนาดแพที่จะล่องในคลอง แลกำหนดให้จอดเรือแพในลำคลอง เพื่ออย่าให้กีดขวางแก่การไปมาของมหาชนได้

มาตรา ๑๒  ให้เสนาบดีกระทรวงเกษตราธิการ มีอำนาจที่จะตั้งกฎข้อบังคับสำหรับรักษาการให้เปนไปตามพระราชบัญญัตินี้

                  บรรดากฎข้อบังคับเสนาบดีกระทรวงเกษตราธิการ ซึ่งได้รับพระราชทานพระบรมราชานุญาต ตั้งขึ้นประกอบกับพระราชบัญญัตินี้ เมื่อได้ประกาศในหนังสือราชกิจจานุเบกษาแล้ว ให้ใช้ได้เหมือนเปนส่วนหนึ่ง แห่งพระราชบัญญัตินี้

มาตรา ๑๓  ให้เสนาบดีกระทรวงเกษตราธิการเปนเจ้าน่าที่รักษา แลจัดการให้เปนไปตามพระราชบัญญัตินี้

ประกาศมา ณวันที่ ๑๔ ตุลาคม รัตนโกสินทร ศก ๑๒๑ เปนวันที่ ๑๒๓๙๐ ในรัชกาลปัตยุบันนี้

คณิตา/ผู้จัดทำ

๒๘ มกราคม ๒๕๕๖

วิชพงษ์/ผู้ตรวจ

๒๖ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๖

[๑] ราชกิจจานุเบกษา เล่ม ๑๙/ตอนที่ -/น่า ๕๘๑/๑๙ ตุลาคม ๑๒๑